این قانون از کجا آمد؟

سینمافا- حذف دو فیلم «نفس» و «برادرم خسرو» از فهرست نامزدهای بهترین فیلم، یکی از اقدامات عجیب جشن خانه سینما بود. گفته شده قانونی در آیین نامه وجود داشته که اثری که در بخش «بهترین فیلم» رای کافی را داشته باشد، اگر در یکی از دو رشته فیلمنامه و کارگردانی کاندید نشده باشد به طور اتوماتیک، از این بخش حذف می‌شود.

البته مسئولان جشن، بدون در نظر گرفتنِ این قانون، اسامی کاندیداها را اعلام کردند که گافی تاریخی بود و بعد خودشان آن را اصلاح کردند. اما جدای از چنین اشتباه بزرگی، پرسش اصلی درباره خودِ «قانون» است. هر چند تلاش‌های خبرنگار سینمافا برای پیدا کردن متن کامل آیین‌نامه دوره نوزدهم، در سایت خانه سینما، نتیجه‌ای نداشت.

مشکل از اینجا شروع شده که اعلام نامزدهای بهترین فیلم را به انجمن تهیه کنندگان سپرده‌اند. در مراسم اسکار، چنین نیست و اگر چه در بقیه رشته‌ها (اعم از کارگردانی، فیلمنامه، بازیگری، فیلمبرداری و غیره) هنرمندان همان رشته اقدام به اعلام نام نامزدها می‌کنند، ولی در رشته «بهترین فیلم» تمامی حدود هفت هزار عضو آکادمی، حق رای دادن دارند. این موضوع باعث می‌شود جنبه‌های سینمایی و هنری فیلم‌ها بیشتر به چشم بیاید، چون به هر حال تهیه کنندگان منافع و دیدگاه‌هایی دارند که شاید بعضا با بخش هنری سینما، همخوانی نداشته باشد.

وجود قانون عجیبی که فیلمی را علیرغم تصاحب آرای کافی، از بخش «بهترین فیلم» حذف می‌کند در واقع می‌تواند به دلیل بی اعتمادی به صنف تهیه کنندگان باشد تا آن اثر، دست کم از سوی فیلمنامه نویسان و کارگردانان، تایید شده باشد. اما قانون‌گذاران این نکته بدیهی را در نظر نگرفته‌اند که ظرفیت بخش‌های کارگردانی و فیلمنامه، تنها پنج اثر است در حالی که در بخش بهترین فیلم، می‌تواند تا سقف ده اثر هم کاندیدا شود. بنابراین طبیعی است که بعضی از فیلم‌ها نتوانند به ظرفیت محدود این دو رشته، وارد شوند.

به عنوان مثال، امسال سه فیلم «فروشنده»، «رگ خواب» و «دختر» در هر دو رشته کارگردانی و فیلمنامه کاندیدا شده‌اند و در نتیجه تنها دو ظرفیت برای ده‌ها اثر دیگر وجود داشت و طبعا امکان کاندید شدن همه چهار نامزد دیگر «بهترین فیلم» در بخش‌های فیلمنامه و کارگردانی وجود نداشت.

اگر از ابتدا، انتخاب نامزدهای بهترین فیلم، با مساعدت صنف تهیه کنندگان، به تمامی رای دهندگان سپرده شود، دیگر نگرانی بابت کیفیت هنری فیلم‌های نامزد شده وجود نخواهد داشت و تهمت‌هایی هم که درباره لابی‌گری‌ها زده می‌شود، بی اساس خواهد بود.

لازم به ذکر است در مراسم اسکار فیلم‌هایی زیادی چون «سلما»، «بسیار بلند و گوش خراش»، «بینوایان»،‌ «خدمتکار» و «مولن روژ»، بدون نامزدی در هیچ از رشته‌های کارگردانی و فیلمنامه، کاندیدای بهترین فیلم شده‌اند که دوتای اول، فقط در دو رشته نامزد شده‌اند. این در حالیست که در مراسم اسکار، جایزه فیلمنامه به دو بخش «اوریجینال» و «اقتباسی» تفکیک می‌شود و در نتیجه هر سال شاهد نامزدی ده اثر خواهیم بود. اما باز هم قانونی وجود ندارد که اگر فیلمی نامزد فیلمنامه و کارگردانی نشد، از بخش «بهترین فیلم» حذف گردد.

این قانون بیش از هر چیز درباره «نفس» نرگس آبیار، ضعف‌های خودش را نشان می‌دهد. چرا که این فیلم در ده رشته نامزد شده بود و بیشترین تعداد کاندیداتوری‌ها را داشت. و جالب اینکه درخشان‌ترین بخش فیلم یعنی بازی دختربچه که به شدت از سوی منتقدان ستایش شده بود، به دلیل عدم وجود بخشی چون «بهترین بازیگر کودک و نوجوان» امکان نامزدی نداشت. حالا چرا باید چنین فیلمی به خاطر چنین قانون عجیب و غریبی از بخش «بهترین فیلم» حذف شود؟