نقد فيلم «متری شش و نيم» اثر سعيد روستایی

سینمافا- حالا بعد از تماشای «متری شش و نیم» دومين اثرِ بلند سينمايي «سعيد روستايي» مي توان فهمید كه او به چه نوع سينمايي علاقه مند است: ملودرام هايي با حال و هوایی ايتاليايي(پر کاراکتر و پردیالوگ) که در نهايت شب فرا می رسد و رختِ تراژدی پهن مي كند.

در اين برهه از سينماي ايران كه اكثر فيلمسازهای جدي اين سينما، پس از موفقیت های «اصغر فرهادی» رو به پرداختن به طبقه ي متوسط و سينماي آپارتماني آورده اند(درام های جمع و جور خانوادگی با حال و هوایي فرانسوی)، سعيد روستايي تمايل دارد به طبقه ي پایین دستی با تعداد کاراکترهای بسیار زياد بپردازد(درام های خانوادگی با حال و هوایي ایتالیایی). اگر در درام های خانوادگی به شیوه ي فرانسوی(اشتباه نكنيم، سینمای اجتماعی یک ژانر نیست بلکه یک رویکرد است) همیشه درگیری کاراکترها برای تخفيف و حتی انهدام خانواده صورت مي گيرد، برعكس در شیوه ي ایتالیایی دلیل درگیری کاراکترها تأييد و نجات خانواده است. در هر دو فیلمِ «روستایی» «نوید محمدزاده» نقش منفي را بر عهده دارد. او به عنوان كاراكتري منفي آزاردهنده است اما در عين حال تمام قد هم ایستاده تا خانواده را نجات دهد. از سویی ديگر «متری شش و نیم» رویکردی پلیسی هم دارد و از این حیث بی ترديد اولين و يا مهم ترين فيلمِ استانداردِ پليسي سينماي ايران است كه تلاش دارد پليسِ ايرانی را همانگونه كه هست به تصوير در آورد. کاراکترِ تریاک فروش و حداقلی «نويد محمد زاده» يِ «ابد و يك روز» در «متري شش و نيم» با فروش مواد مخدر صنعتی(شیشه ) جايگاهي حداکثری یافته است. فیلم آشکارا سه پاره است( گرچه بسیاری به دوپاره بودن فیلم معتقد هستند) و روندی خطی طی نمی کند، چرا؟ چون از جایی ممیزی اجازه ي ادامه را نمی دهد! تا حدي کل درام را مي توان بر رقابت دو افسر عالی رتبه ي نیروی انتظامی براي پست بالاتر بنا کرد، اما امكانِ صحبت راجع به فساد در قوه ي قضاييه وجود ندارد، مگر به شكلي گذرا و سرَسَري. پاره ي اول با اجرایي درجه یک، بیانیه ي فشرده ي فيلمساز است. غالب کسانی که در کار مواد مخدر سنتی(نوید محمدزاده در ابد و یک روز ) و صنعتی هستند به سرعت دستگیر و یا به مرگ محكوم مي شوند و يا حتی به شكل هولناک تري كه در «متری شش و نیم» مي بينيم، زنده به گور می شوند. پاره ي دوم فیلمی پلیسی برای پیدا کردن «ناصر خاکزاد»(نوید محمد زاده) است که وقتی پیدایش می کنند ظاهراً به نوعی خودکشی کرده است. در پاره ي سوم چون فیلمساز امکان جلو رفتن بیشتر را ندارد پس باز می گردد که توضیح دهد چرا «ناصر خاکباز»ها بوجود می آیند و این چرخه ي معیوب باز نمی ایستد. این پاره ي سوم را اگر رئالیستی فرض كنيم اذیت كننده است، اما اگر به مانند نگارنده وهم انگيز و ذهني دیده شود که نشانه هایش هم در فیلم وجود دارد(مثل خوابیدن «نوید محمدزاده» در بازداشتگاه و حرکت چشم هایش در خواب و حال و هوای عجیب بازداشتگاه و نوع خودکشی ژاپني و…) دلبری اش بیشتر می شود.
بی تردید مهمترین ويژگي «سعيد روستايي» به مانند بسیاری از کارگردان های مطرح سینمای ایران بازي گرفتن از بازيگران حرفه ای سینمای ایران است. «پيمان معادي» در نقش پليس و «نويد محمد زاده» در نقش خلافكار و حتی «پریناز ایزدیار» در نقشي کوتاه و همه ي بازیگران فرعی فیلم عالی بازی می کنند. فیلم آشکارا به نوعي توأم با خط و نشان کشیدن «سعيد روستايي» براي مرزهای کارگردانی در سینمای ایران هم است؛ استفاده از بیش سه هزار معتاد کارتن خوابِ واقعی و هدایت و بازی گرفتن از آنها نیاز به اعتماد به نفسی دو چندان دارد که ظاهراً کارگردان جوان فیلم از آن به شدت برخوردار است.
«متری شش و نیم» با اینکه تهیه کننده ای با ذوق و با نفوذ دارد(سید جمال ساداتیان) اما با سرمایه گذاری زیادی تولید شده است. با اینکه بخشی از نیروی انتظامی با رویکرد فیلم مخالف بودند و حتی سکانسی مهم را در انتها برداشتند(پیمان معادی در نسخه ي بدون ممیزی ترفيع مي گيرد و رئيس می شود اما خودش استعفا می دهد چون احساس می کند کاری از دستش بر نمی آید و شیشه فروشان برنده شده اند) و اکران فیلم را در جشنواره ي ملی فيلم فجر به تأخير انداختند اما بخش دیگری از نیروی انتظامی که حامی فیلم بودند همه ي تلاششان را برای اکران فیلم کردند كه البته تا حدي هم موفق بودند. «متری شش و نیم» به معضلي اجتماعی می پردازد که با اجرایي درجه یک بی تردید اولین فیلم پلیسی ماندگار سینمای ایران است. فيلمي پليسي كه همه ي كاراكترهايش درگير خانواده و فكر كردن به آن هستند. صمد(پيمان معادي) نگران است كه به واسطه ي مشكلات كاري، همسرش او را ترك كند، رقيب كاري او دردِ كهنه ي از دست دادن فرزندش را دارد، ناصر خاكزاد(نويد محمد زاده) نگران بازگشت خانواده اش به محله ي قديمي و آينده ي آنهاست، مرد مواد فروش كه به همراه همسرش دستگير مي شود نگران است كه فرزندانش به بهزيستي بروند و پسربچه ي زنداني خود را فداي پدر مواد فروشش مي كند كه تنها دارايي اوست. «متري شش و نيم» بدين ترتيب از راهی عجیب در نهایت ساحت ستودني خانواده را پاس می دارد، ارج می نهد، ارتقا می بخشد و مي ستايد.