قائم مقام دبیر جشنواره تئاتر کودک بر لزوم ایجاد رشته «تئاتر کودک» در دانشگاه‌ها تاکید کرد
اردشیر صالح‌پور: باید تئاتر را مردمی کنیم حتی با سوبسید
سینمافا- اردشیر صالح‌پور سال‌ها در زمینه پژوهش و مدیریت امور مربوط به تئاتر، فعالیت داشته است و امسال قائم مقام دبیر بیست و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان بود.
خبرنگار سینمافا با او درباره دوره‌ای که سپری شد و سیاست‌های آینده جشنواره به گفت و گو پرداخت.
– ارزیابی‌تان از بیست و پنجمین دوره جشنواره تئاتر کودک چیست؟
ارزیابی را ما که مدیر هستیم نباید انجام دهیم. مردم، کودکان که جشنواره مال آنهاست و منتقدان باید بگویند که چقدر در اهداف‌مان موفق بودیم یا کاستی داشته‌ایم. هر جشنواره‌ای طبعا نقاط قوت و ضعفی دارد. ولی مجموعا فکر می‌کنم تلاش ما موفق بوده است. سعی کردیم جشنواره را مردمی کنیم و شادی را افزایش دهیم. ضمنا خیلی مایل بودم همدانی‌ها که بانی اصلی جشنواره هستند، کارها را بر عهده بگیرند. به همین دلیل هم هنرمندان همدان را به طرق مختلف درگیر کردیم. همدان بعد از یک ربع قرن، باید به توانایی رسیده باشد که جشنواره را در سال‌های آینده با رویه بهتری دنبال کند.
– این نقد از سوی برخی هنرمندان مطرح بوده که توزیع گسترده بلیت رایگان و باز کردن درها به روی مردم، جنبه تخصصی جشنواره زیر سوال رفته است. در همه جای دنیا، هنرمندان و اصحاب رسانه جایگاه‌های ویژه دارند و این مردم هستند که بلیت بخرند. آیا اینکه غیر تئاتری‌ها بیایند و تئاتری‌ها پشت در بمانند، خوب است؟
متاسفانه سالن‌های همدان ظرفیت همه مردم را ندارد و ما بابت این متاسفیم. سینما و تئاتر با مردم معنا پیدا می‌کنند و مردم سرمایه اصلی هستند. حتی اگر سوبسید بدهیم، تئاتر رفتن به عادت مردم تبدیل می‌شود. ضمن اینکه بعد از دیدن چند دوره از جشنواره‌های مختلف، استقبالی را که در همدان دیدم، در نقطه دیگری ندیدم. جشنواره مال کودکان است. ما بزرگ‌ترها داریم خودمان را تحمیل می‌کنیم. همین که بچه‌های همدان شاد باشند و حضور پیدا کنند و حس کنند یک هفته از سال به آنها تعلق دارد، برای ما کافیست. فرهنگ کار خودش را می‌کند. در تقویم سالیانه مردم همدان، هفته‌ای همیشه برای جشنواره تئاتر کودک است. کودکی را در همدان نمی‌شناسید که تئاتر را نشناسد. به جشنواره‌ای در فرانسه رفتم که حتی راننده اتوبوس و همبرگر فروش، تیشرت جشنواره را تن‌شان کرده بودند. برای جشنواره چه چیزی بهتر از این است که مردمی باشد؟ فرهنگ را مردم می‌سازند. دولت‌ها عامل هستند و بدون مردم، کارشان جواب نمی‌دهد. به نظرم این سرمایه‌گذاری‌ها نتیجه‌اش را سال‌ها بعد نشان می‌دهند. خیلی از هنرمندان محصول همین فرآیندهای جشنواره هستند. کسانی مثل هانیه توسلی، شهرام نجاری و شیوا بلوریان از همین فرهنگ برخاسته‌اند. کار جشنواره پیمانکاری نیست که چند نمایش اجرا کند و تمام شود. باید اتمسفر ایجاد کند و هوای شهر را عوض کند. گاهی ما کشت می‌کنیم و این جامعه است که باید آن را به درختی از شناخت و معرفت تبدیل کند. کار فرهنگ پروژه‌ای نیست. من به زیرمتن‌های جشنواره بیشتر اعتقاد دارم.
– جشنواره‌ها در خیلی از نقاط دنیا محل کشف استعدادها هستند. آثاری که در حالت عادی، امکان نمایش عمومی ندارند، در جشنواره‌ها کشف می‌شوند و بازاریاب آنها را می‌خرد. این قانون جشنواره که نمایش‌ها باید قبلا اجرای عمومی رفته باشند، مانع این کشف‌ها نمی‌شود؟
سیاست جشنواره به خاطر این اتخاذ شد که گروه‌هایی می‌آمدند، اجرا می‌کردند و می‌رفتند. ما تلاش داریم تئاتر را از جشنواره‌ای بودن خارج کنیم و مردمی کنیم. به خاطر همین هم گفتیم که حداقل 15 روز اجرای عمومی برای شهر خودش داشته باشد. این لازمه استمرار تئاتر است. تئاتر ما نباید در جشنواره خلاصه شود. من با این سیاست موافقم که نمایش‌ها اجرای عمومی بروند و پیشنهادم به اداره فرهنگ و ارشاد همدان این است که نمایش‌های موفق جشنواره، در طول سال هم در همدان به نمایش دربیایند. در واقع چراغ جشنواره را در طول سال هم روشن نگه داریم.
– در چنین شرایطی، تکلیف دیگر استان‌هایی که جشنواره هم ندارند چه می‌شود؟ آنها هم نیاز به تئاتر کودک دارند.
جشنواره تئاتر کودک متصدی تئاتر کودک کشور نیست. بلکه بر اساس سیاست‌هایی در همدان برگزار می‌شود تا کارهایی انجام شود. هنرمندان تئاتر کودک و حتی فیلم کودک در جشنواره حضور دارند. مثلا غلامرضا رمضانی که فیلمساز است آمده بود تا استعدادی برای فیلمش کشف کند. همین که ما دور هم می‌نشینیم و مسئولان و هنرمندان و اهالی رسانه و مردم حرف می‌زنند، اقدام خوبی است. اینها از برکت جشنواره حاصل می‌شود. ما نقاط ضعف و قوت را می‌شنویم و کارهای لازم را انجام می‌دهیم. اگر جشنواره نبود، آب از آب تکان نمی‌خورد. اینکه نمایش‌های کودک در دیگر شهرها هم اجرا شود، کار ما نیست. این را باید هنرهای نمایشی انجام دهد که تئاتر کودک را در کشور سامان دهد. ولی ما می‌توانیم بستر را فراهم کنیم تا گروه‌های خوب دیگر استان‌ها به جشنواره بیایند.
– زمانی نشست‌های تخصصی تئاتر کودک هر شب در جشنواره برگزار می‌شد. امسال ما نشست نداشتیم. دلیل این موضوع چه بود؟
امسال با کثرت برنامه‌ها و فشردگی‌شان مواجه بودیم. چون جشن 25 سالگی جشنواره تئاتر کودک و 100 سالگی تئاتر کودک را داشتیم. سخنرانی‌های خوبی هم داشتیم. اینها همه جنبه‌هایی است که در کنار جشنواره هست. ضمن آن‌که ما 6-7 ورک شاپ هم داشتیم. ضمن آن‌که می‌خواهند تئاتر هم ببینند. همین مصاحبه‌ها می‌تواند چیزهایی به ما یاد بدهد. آموزش، فقط آموزش مستقیم نیست. حتی دور هم نشستن‌ها هم می‌تواند روش خوبی باشد. ولی برای سال آینده قطعا نشست‌های شبانه را هم خواهیم داشت.
– بخش تئاتر کودک و نوجوان در این سال‌ها در یک مسابقه تئاتر ایران ادغام شده. بخش خردسال جداست. دلیل اینکه کودک و نوجوان در یک مسابقه هستند، چیست؟
من هم معتقدم که باید تمام رده‌های سنی جدا شوند. تئاتر کودک و نوجوان ویژگی‌های متفاوتی دارند و بهتر است آنها را در یک قالب نبینیم. البته در دل یک جشنواره باشند.
– پیشنهادی مطرح شده که دانشگاه‌های همدان رشته تئاتر کودک داشته باشند. نظر شما چیست؟
یکی از دغدغه‌های من این است که چرا پس از 70 سال آموزش تئاتر در دانشگاه‌های ایران، هنوز جای دو گرایش خالیست. یکی تئاتر سنتی ایران مثل تعزیه و تخته حوضی و خیمه شب بازی و نقالی و پرده خوانی است. دیگری تئاتر کودک و نوجوان. حتما باید چنین گرایشی را داشته باشیم. دانشگاه تهران هم لیسانس و هم فوق لیسانس تئاتر عروسکی دارد. معتقدم که فوق لیسانس عروسکی ضرورت نداشت و بهتر بود آن را به تئاتر کودک می‌دادند. الان ما برای تئاتر عروسکی دو دوره داریم ولی برای کودک و ایرانی نداریم. با توجه به اینکه همدان یک ربع قرن میزبان جشنواره تئاتر کودک بوده. اگر می‌خواهد موفق شود باید چنین رشته‌ای را به دانشگاه بوعلی پیشنهاد دهد. من هم از این طرح استقبال می‌کنم.
